Gesprek
“De kloof tussen wetenschap en publiek moet hoognodig gedicht worden!” Onder dit motto floreert de wetenschapscommunicatie en werd onlangs de Nationale Wetenschapsagenda gelanceerd. Volgens velen moeten wetenschap en samenleving geen gescheiden werelden zijn.
Maar hoe ziet een publieke wetenschap eruit? Zijn er vormen denkbaar waarbij publiek en wetenschap niet tegenover elkaar staan, maar juist met elkaar vervlochten raken? Moeten we wetenschapscommunicatie verruilen voor bijvoorbeeld burgerwetenschap, doe-het-zelf-wetenschap of open science?
Bram Harkema en Lieven Heeremans vroegen zich hetzelfde af. De twee studenten organiseerden de collegereeks Public perception of science aan de Universiteit Utrecht. Alle lezingen worden als podcast op De Omslag gepubliceerd.
De Nationale Wetenschapsagenda brengt het thema wetenschap onder nationale aandacht en lijkt dus een mooi initiatief. Toch zet de NWA burgers in feite buitenspel.
Het programma achter De Nationale Wetenschapsagenda laat te weinig interactie toe tussen wetenschappers en samenleving, en gaat uit van een achterhaald beeld van wetenschap. De manier waarop wetenschap werkt moet op de publieke agenda komen te staan.
De kloof tussen wetenschap en publiek, de belangrijkste motivatie voor de nationale wetenschapsagenda, wordt niet gedicht maar juist verbreed door de nadruk op nuttige wetenschap. Retoriek van nut en toepassing vernauwen het publiek begrip van wetenschap en haar veelvormige belang.
Publieke wetenschap zou de veelzijdigheid en complexiteit van wetenschap niet moeten versimpelen, maar juist moeten weerspiegelen. Twee 18e eeuwse schilderijen staan symbool voor hoe dat er wel en niet uit zou kunnen zien.
In de discussie over de relatie tussen wetenschap en samenleving wordt vaak gesproken over de kloof tussen wetenschap en 'het publiek'. Een blik op de rol van wetenschap in literatuur levert echter een verrassend inzicht op: de vermeende kloof blijkt geen fundamenteel gegeven, maar een gevolg van het stelselmatig negeren van de concrete rol van wetenschap in het dagelijks leven.
Welk publiek begrip van wetenschap veronderstelt de Nationale Wetenschapsagenda, als vragen over ons huidige mensbeeld en de taak van wetenschap in het vooruithelpen van de wereldbevolking worden genegeerd? Op de aankondiging van dit gesprek volgde direct deze bijdrage. Luistert de wetenschap wel naar het publiek?
Democratische wetenschap is realistische wetenschap. De omslag naar een wetenschap die ook de verhalen achter de feiten vertelt is tenslotte allang begonnen.
De oproep tot ‘democratische wetenschap’ is even sympathiek als naïef: Zonder cultuurverandering binnen de universiteit valt aan de ijzeren wetten van de hedendaagse ‘publicatiefabriek’ niet te ontsnappen.
Democratie betekent niet dat Powned de wetenschap vervangt, maar wel dat de wetenchappers hun ‘feiten’ uitleggen. Laat die ‘excellente schapen’ niet vluchten naar hun academische vrijheid.
Trudy Dehue gooit de academische vrijheid overboord. Maar de democratische wetenschap die ze ervoor in de plaats stelt, kan niet zonder die vrijheid. Heroverweeg daarom de academische vrijheid.
De wetenschap is talig tot op het bot. Gepraat over academische vrijheid verhult dat wetenschap haar waarheid niet ontdekt, maar produceert. Dit is een smet op de democratie, als het publiek de wetenschap niet kan begrijpen. Verruil academische vrijheid daarom voor democratische wetenschap.
